‘Sandberg, directeur en vormgever’
Afgelopen week bezocht ik de expositie ‘Sandberg, directeur en vormgever’ in het Stedelijk Museum in Amsterdam, waar Willem Sandberg (1897-1984) van 1945 tot 1963 directeur was. Hij bouwde er een van de belangrijkste collecties moderne kunst op. Tegelijkertijd ontwierp hij ook zo’n 380 affiches, 250 catalogi en overig drukwerk voor het museum. Na zijn vertrek als directeur bleef hij nog jarenlang actief als grafisch ontwerper. Sandbergs grafisch werk valt te typeren als helder en eenvoudig. Hij experimenteerde graag met typografie en had een uitgesproken voorkeur voor heldere kleuren en ruwe contouren. In de expositie is veel grafisch werk van Sandberg te zien, aangevuld met enkele hoogtepunten uit de moderne kunst, die hij tijdens zijn directeurschap wist te verwerven.
Tentoonstelling Sandberg, directeur en vormgever
12/11/2016 – 08/01/2017
Stedelijk Museum Amsterdam
Gouden ereveertje voor Piet Gerards
Van 6 t/m 18 september 2016 exposeerde de Bijzondere Collecties in Amsterdam de vijftien publicaties die sedert 2002 in opdracht van Stichting De Gouden Ganzenveer werden gemaakt. Deze boekjes zijn telkens gewijd aan de laureaat en doen bovendien verslag van de uitreiking. Tien van deze boekjes werden ontworpen door Piet Gerards Ontwerpers.
De expositie toonde ook de inzendingen van negen studenten die in competitieverband dongen naar de eer om de publicatie voor de Gouden Ganzenveerwinnaar 2017 vorm te mogen geven.
Gedurende deze expositie werd op donderdag 15 september de publicatie van De Gouden Ganzenveer 2016 gepresenteerd. Dit was de tiende en laatste door Piet Gerards Ontwerpers verzorgde Gouden Ganzenveer-publicatie. Designcriticus Ewan Lentjes, co-auteur van De kracht van typografie (Lannoo, 2015), sprak bijgaande laudatio uit. Piet Gerards ontving een zogenaamd ereveertje voor de inzet van zijn studio gedurende de afgelopen tien jaar.
Tevens werd tijdens deze presentatie de nieuwe vormgever bekendgemaakt die De Gouden Ganzenveer-uitgave 2017 zal gaan vormgegeven. De winnaar was Titus Knegtel.
Bijzondere Collecties
Oude Turfmarkt 129
Amsterdam
‘#SafePassage’, Ai Weiwei
Afgelopen week bezocht ik de opening van de solotentoonstelling ‘#SafePassage’’ in het Foam museum in Amsterdam. Onder grote belangstelling en in het bijzijn van de kunstenaar en activist Ai Weiwei (1957) werd de expositie geopend. De tentoonstelling gaat over het lot van het individu ten opzichte van het maatschappelijke systeem. Van Ai Weiweis persoonlijke ervaringen ten tijde van zijn onderdrukking door het Chinese overheid, tot de duizenden vluchtelingen en migranten die hun leven riskeren om Europa te bereiken, om daar vervolgens op gesloten grenzen te stuiten.
De eerste zaal toont een inkijk in het dagelijks leven van Ai Weiwei. Sinds zijn vrijlating in 2011 staat hij onder voortdurende surveillance van de Chinese overheid.
Ai Weiwei bedekte de muren van twee andere zalen met ruim 16.500 iPhonefoto’s die hij nam tijdens de ontmoetingen die hij had met vluchtelingen die wanhopig Europa probeerden te bereiken ofwel opgesloten zaten in een van de vluchtelingenkampen in Europa en in onzekerheid verkeerden.
Ai Weiwei ‘#SafePassage’
16/09/2016 – 7/12/2016
Foam museum Amsterdam
Bezoek aan G.F Smith en James Cropper
Op 25 en 26 juli 2016 brachten Esther Krop van De Monsterkamer en ik een bezoek aan de papiergroothandel G.F Smith in Kingston upon Hull (Engeland) en aan de papierfabriek James Cropper in Burneside (Lake District, Engeland). Na een 12 uur durende bootreis van Rotterdam naar Kingston upon Hull, werden we door Jutta Birkenhauer, International Sales Manager en Glyn Houghton, commercieel directeur van G.F Smith ontvangen. Glyn Houghton gaf ons een presentatie over de geschiedenis van het familiebedrijf G.F Smith aan de hand van allerlei oude papiercollecties. Aansluitend werden we rondgeleid door het bedrijf door Tony Stewart.
G.F Smith is een papiergroothandel. De meest toonaangevende papiersoort uit hun collectie is toch wel Colorplan. Verkrijgbaar in 50 verschillende kleuren van 100 t/m 700 g/m2 en desgewenst met een van de 25 verschillende persingen.
In 2015 werd de nieuwe huisstijl van G.F Smith vormgegeven door Made Thought, een ontwerpbureau uit Londen. Dat resulteerde onder andere in een fantastisch vormgegeven papiercatalogus.
Per trein zijn we vervolgens naar Burneside gereisd voor ons bezoek aan de papierfabriek. Onderweg kregen we een uitgebreid uitleg over papier maken van Jutta Birkenhauer. Het was erg verhelderend om van tevoren te weten hoe een papiermachine in elkaar zit, voordat je door de fabriek loopt. Andy Smith, export directeur van James Cropper leidde ons rond door de fabriek, waar overigens speciaal voor ons de Nederlandse vlag was uitgehangen. De papierfabriek James Cropper produceert onder andere Colorplan en Wibalin.
Twee zeer interessante bezoeken waarin ik veel geleerd heb wat er allemaal bij het produceren en distribueren van papier komt kijken.
Foto’s © Maud van Rossum
Best Verzorgde Boeken 2015
In Nederland wordt sinds 1926 aandacht gevraagd voor het boek in zijn totale verschijning. Dit gebeurt in de vorm van een jaarlijkse bekroning van 33 Best Verzorgde Boeken, georganiseerd door de Stichting Best Verzorgde Boeken. Vandaag is de selectie van 2015 bekendgemaakt. Deze selectie zal ook ingezonden worden naar de Schönste Bücher aus aller Welt.
Speciaal voor het Nederlands-Vlaamse gastlandschap van de Frankfurter Buchmesse is er dit jaar samengewerkt met de Vlaamse Uitgevers Vereniging om eenmalig te komen tot een gezamenlijke bekroning bestaande uit 33 Nederlandse en 17 Vlaamse boeken.
Dit jaar was er een Nederlands-Vlaams jury: Carolien Glazenburg (conservator Stedelijk Museum Amsterdam), Wouter Roelants (boekhandelaar en uitgever), Luc Derycke (ontwerper, Gent), Koen Brams (oud directeur Jan van Eyck Academie & oud hoofdredacteur De Witte Raaf) en Freek Kuin (creatief directeur drukkerij robstolk).
De jury koos uit de ingezonden boeken die verschenen in 2015 en die zich doorslaggevend onderscheiden op het terrein van redactie, ontwerp, beeldbehandeling, typografie, materiaalkeuze en grafisch-technische productie.
In september zullen de boeken geëxposeerd worden in het Stedelijk Museum Amsterdam. Bij deze expositie zal een catalogus met de bekroonde boeken verschijnen. De technische gegevens bij ieder boek (denk aan materiaal, bindwijze, druktechnieken, enzovoorts) worden ook dit jaar weer verzorgd door Esther Krop van De Monsterkamer en mij.
Zie voor een lijst met de bekroonde boeken: www.bestverzorgdeboeken.nl
In memoriam: Bram de Does (1934–2015)
Bram de Does is op 28 december 2015 overleden op 81-jarige leeftijd. Als typograaf kreeg hij internationale bekendheid door het ontwerpen van de lettertypen Trinité (1982) en Lexicon (1992)
Bram de Does (19 juli 1934) kwam uit een familie van drukkers en werkte al vroeg bij de drukkerij Systema van zijn vader. Hier maakte hij zelfstandig letterproeven en zo kreeg hij steeds meer interesse in typografie. Na de Amsterdamse Grafische School is Bram de Does vanaf 1958 een lange tijd in dienst geweest van de Haarlemse drukkerij Joh. Enschedé en Zonen in Haarlem.
Bij Enschedé ontwierp hij begin jaren ’80 het lettertype Trinité, waar hij in 1991 de H.N. Werkmanprijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst voor ontving. De naam Trinité (drie-eenheid) verwijst naar het feit dat de letterfamilie bestaat uit drie varianten, elk met verschillende lengtes van de stokken en staarten. De letter was volgens De Does ‘functioneel swingend’ en ‘systematisch slordig’.
De Lexicon werd oorspronkelijk ontworpen voor Van Dale’s Groot woordenboek der Nederlandse taal en bestond uit twee varianten: Lexicon No. 1 en Lexicon No. 2. No. 1 heeft korte stokken en staarten, waardoor deze geschikt is voor goed leesbaar zetwerk in een klein corps. No. 2 heeft meer gangbare lengtes in stokken en staarten en is daardoor meer geschikt voor het reguliere zetwerk. Bovendien loopt de letter erg zuinig, zodat er veel tekst op een pagina past. Ook de nieuwste uitgave van Van Dale uit 2015, vormgegeven door Studio Joost Grootens, is gezet uit de Lexicon.
De Lexicon werd overigens ook van 2001 tot 2013 gebruikt in het NRC Handelsblad.
Monografie Wim Crouwel modernist
Op 16 december 2015 verscheen de uitvoerige monografie: ‘Wim Crouwel modernist’, geschreven door Frederike Huygen, ontworpen door Lex Reitsma en uitgegeven door Lecturis. Een prachtig, vuistdik en rijk geïllustreerd boek. Thematische van opbouw en zeer leesbaar.
Grafisch ontwerper en tentoonstellingsvormgever Wim Crouwel (1928) bepaalde met zijn bureau Total Design het gezicht van naoorlogs Nederland. Zijn modernisme kwam tot uiting in talloze affiches en catalogi voor onder andere het Stedelijk Museum, in postzegels en experimenteel werk zoals zijn New Alphabet.
In 1997 verscheen bij uitgeverij 010 het boek Wim Crouwel Mode en module, geschreven door Frederike Huygen en Hugues Boekraad dat al snel uitverkocht was. Een exemplaar staat in mijn boekenkast en daar staat deze nieuwe monografie nu gebroederlijk naast.
Mijksenaar ontvangt Piet Zwart Prijs
Bewegwijzeringsspecialist Paul Mijksenaar heeft op 24 oktober 2015 de Piet Zwart Prijs gewonnen, een oeuvreprijs die wordt toegekend door de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers. De prijs is een buitengewone onderscheiding voor een ontwerper die van grote betekenis is voor het vakgebied en is vernoemd naar Piet Zwart, een ontwerper die actief was in verschillende disciplines en door zijn BNO-collega’s in 1999 is uitgeroepen tot ‘dé ontwerper van de 20ste eeuw’.
MIjksenaar is vooral bekend om de bewegwijzering op Schiphol, maar ook die van New York en Frankfurt. Ook verzorgde hij de ‘wayfinding’ voor Spielbergs vliegveldfilm ‘The Terminal’.
(Portretfoto: An Sofie Kesteleyn)
100 Beste Plakate 2014
Afgelopen dagen was ik Berlijn en bezocht daar de expositie ‘100 Beste Plakate 14. Deutschland | Österreich | Schweiz’ in het Kulturforum. 100 affiches uit 2014 uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland werden in de hal tentoongesteld. Deze affiches zijn door een internationale deskundige jury, waaronder Richard van der Laken van de Designpolitie in Amsterdam, bekroond.
Meer info: www.100-beste-plakate.de
100 Beste Plakate 14. Deutschland | Österreich | Schweiz
19 juni-12 juli 2015
Kulturforum
Matthäikirchplatz
Berlijn
Herman Hertzbergers TivoliVredenburg
Ter ere van de eerste verjaardag van Utrechts nieuwe muziekpaleis, TivoliVredenburg, is er bij uitgeverij Lecturis een boek over het gebouw uitgegeven. De Utrechtse fotograaf Herman H. van Doorn fotografeerde de werkzaamheden rond TivoliVredenburg vanaf de sloop in 2008 tot de dag van de opening. Ook legde hij de architectuur en het gebruik van de vijf zalen vast. Het boek, vormgegeven door Piet Gerards Ontwerpers, is gepresenteerd in TivoliVredenburg in aanwezigheid van onder andere Patrick Fransen en Herman Hertzberger, de projectarchitecten (architectuurstudio HH).
In het gebouw is de oude zaal van muziekcentrum Vredenburg, in de jaren zeventig ontworpen door Hertzberger, als symfoniezaal opgenomen. Voor het ontwerp van drie zalen zijn andere architecten aangesteld. Zo ontwierp Jo Coenen Architects & Urbanists de popzaal. NL Architects ontwierp de zaal voor cross-overmuziek en Architectuurcentrale Thijs Asselbergs de zaal voor jazzmuziek. Architectuurstudio HH ontwierp daarnaast een zaal voor kamermuziek. De zalen zijn gestapeld onder een ‘huif’, de kap die TivoliVredenburg een herkenbare uitstraling geeft.
