Gordon Parks I Am You
Deze week bezocht ik de expositie Gordon Parks I Am You. Selected works 1942-1978 in het Foam in Amsterdam. Een prachtige en tevens aangrijpende expositie waar onderdrukking, racisme, geweld en ongelijkheid centraal staan. De Amerikaanse fotograaf Gordon Parks (1912-2006) omschreef zijn camera als ‘weapon of choice’ waarmee hij de verregaande verdeeldheid in de Amerikaanse samenleving blootlegde. Hij was een belangrijke voorvechter in de strijd voor gelijke rechten voor Afrikaans Amerikanen en behandelde thema’s zoals armoede, marginalisering en onrecht.
Gordon Parks I Am You. Selected works 1942-1978
16 juni-6 september 2017
Foam Amsterdam
Bezoek aan Gmund Papierfabriek (DE)
Op 14 juli 2017 brachten we (Esther Krop en Maud van Rossum) een bezoek aan de Büttenpapierfabrik Gmund in Gmund am Tegernsee (Duitsland). Bij aankomst werden we verwelkomd door Kathrin Stuckenberger (sales manager Noord-Amerika en papier consultant Nederland). Zij gaf ons allereerst een beknopte presentatie over de papierfabriek.
De papierfabriek, gelegen aan de rivier Mangfall, bestaat sinds 1829 en is een familiebedrijf. Er werken ongeveer 135 mensen. Het papier wordt voor 70% geëxporteerd naar ongeveer 80 landen. Wereldwijd zijn er zo’n 150 distributeurs. De papierfabriek bezit twee productiemachines: een machine uit 1886 voor de gekleurde papiersoorten en een machine uit 1979 voor de witte soorten. Kwaliteit van het eindproduct en aandacht voor de milieubelasting zijn twee belangrijke speerpunten voor Gmund.
De fabriek ligt niet geheel toevallig aan een rivier. Voor het produceren van papier is namelijk een grote hoeveelheid water en energie nodig. Zo’n 75% van de energie die de fabriek verbruikt wordt opgewekt uit respectievelijk de rivier (waterturbines), door de zon (zonnepanelen) en door stoom (die ontstaat bij het drogen van het papier in de papiermachine). Het water dat gebruikt wordt voor de productie wordt met behulp van ozon tot zeven keer gereinigd en hergebruikt.
De pulp die gebruikt wordt is 100% FSC en is een mix van pulp van naaldbossen (lange vezels) uit Canada en pulp van eucalyptus (korte vezels) uit Portugal of Brazilië. 99% van het snijafval van het papier, dat tijdens de productie ontstaat, wordt opnieuw in het productieproces opgenomen.
Gmund produceert zo’n 39 papiercollecties, waaronder Gmund Color System Matt (48 verschillende kleuren), Gmund Leather (12 verschillende kleuren) en Gmund Gold (12 schakeringen goud). Verder heeft Gmund een dochteronderneming, Lakepaper genaamd. Lakepaper produceert zo’n 9 papiercollecties, waaronder Lakepaper Blocker en Lakepaper Extra+. Met grote regelmaat produceert Gmund een nieuwe collectie om zoveel mogelijk de vraag en huidige trends te kunnen volgen.
Het papier van Gmund en Lakepapier kent veel verschillende toepassingen. Denk aan verpakkingen, boeken, huisstijlen en nog veel meer. Het papier wordt toegepast in onder andere de automotive-, cosmetica- en voedselbusiness.
Na de presentatie bezoeken we de fabriek. We starten bij het mixen van de grondstoffen. Hierna wordt het papier gekleurd. Tijdens onze rondleiding werd er Gmund Colors Matt 10 geproduceerd, een diepzwart ongestreken papier. Het kleuren van de pulp ziet er spectaculair uit en wordt gedaan in een zogenaamde Holländer, een grote bak waar de pulp zich al draaiend vermengd met de kleurstoffen. Hierna is de pulp klaar om op de baan van de papiermachine gestort te worden.
Spuitmonden brengen de gekleurde pulp op een snel vooruit bewegende transportband aan het begin van de papiermachine. De machine is bijzonder indrukwekkend. Het is een gigantisch apparaat uit 1886, aangedreven door stoom. De pulp wordt razendsnel door machine getransporteerd en voor je het weet is de pulp verandert in rol prachtig papier aan het einde van de machine. We waren precies op tijd om te zien hoe de spoel, waarop het papier gerold wordt, vervangen werd door een nieuwe spoel zonder het productieproces stil te hoeven leggen. Een spoel bevat 400 kg papier, dat al tijdens het proces gesneden is in twee rollen van ieder 200 kg.
Na een aantal kwaliteitscontroles kunnen de papierrollen getransporteerd worden naar de opslag. Dit zijn enorme ruimtes waar alle rollen, gesorteerd op type en kleur, wachten op verdere bewerking: het snijden tot vellen, het embossen of het aanbrengen van een speciale afwerklaag. Uiteindelijk worden de vellen papier zorgvuldig verpakt en getransporteerd.
We mochten ook zelf handgeschept papier maken. In enkele eenvoudige handelingen produceer je een vel papier en begrijp je het vergelijkbare proces, dat zich in de papiermachine afspeelt, veel beter.
Via de sample service eindigen we de rondleiding in de Papier Shop waar onder andere wenskaarten, notitieboekjes en notitieblokken te koop zijn.
Het bezoek aan Gmund was erg leerzaam en interessant. Het is goed om je te realiseren wat er allemaal komt kijken bij het maken van papier. Het blijft wonderlijk dat de papperige pulp in no time verandert in een prachtig, delicaat eindproduct.
In memoriam: Ootje Oxenaar (1929-2017)
Dinsdag 13 juni 2017 is grafisch ontwerper Ootje Oxenaar op 87-jarige leeftijd overleden.
Robert Deodaat Emile ‘Ootje’ Oxenaar (7 oktober 1929) studeerde in 1953 af aan de afdeling Tekenen en Schilderen van de Haagse Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten. In 1966 kreeg hij vanuit De Nederlandse bank (DNB) de opdracht een serie bankbiljetten te ontwerpen. Dit werd de zogenaamde ‘erflaters’-serie met figuren uit de vaderlandse geschiedenis: Joost van den Vondel (5 gulden), Frans Hals (10 gulden), Jan Pieterszoon Sweelinck (25 gulden), Michiel de Ruyter (100 gulden), Baruch Spinoza (1000 gulden). Tussen 1977 en 1987 ontwierp hij een tweede serie bankbiljetten: ‘de snip’ (100 gulden), ‘de zonnebloem’ (50 gulden) en ‘de vuurtoren’ (250 gulden). Met name deze serie was revolutionair. Er werden geen staatshoofden of andere belangrijke figuren afgebeeld, maar ‘alledaagse zaken’.
In 1963 ontwierp hij voor de PTT zijn eerste serie postzegels. Er volgden meerdere postzegelseries, waarna hij in 1970 in dienst trad bij de PTT als adjunct-hoofd Dienst Esthetische Vormgeving, vervolgens tot 1994 als hoofd. In totaal heeft hij 33 postzegels vormgegeven.
Verder was Oxenaar tussen 1984 en 1988 esthetisch adviseur van DNB, tussen 1958 en 1970 docent aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en tussen 1978 en 1992 buitengewoon hoogleraar visuele communicatie aan de Faculteit Industrieel Ontwerpen van de Technische Universiteit Delft. Hij gaf vele gastcolleges aan kunstacademies en hogescholen in Nederland en daarbuiten. Uiteindelijk verhuisde hij naar de Verenigde Staten om daar les te geven in Grafisch Ontwerpen.
Modernism: in print
Op 15 juni 2017 opende de expositie Modernism: in print in de Bijzondere Collecties in Amsterdam. De expositie biedt een overzicht van het modernisme in de Nederlandse grafische vormgeving vanaf 1917, het jaar waarin De Stijl verscheen. Vertegenwoordigd zijn onder anderen Piet Zwart, Dick Elffers, Jan Bons, Jurriaan Schrofer, Wim Crouwel en Baer Cornet.
De tentoonstelling is samengesteld door conservator Mathieu Lommen en vormgegeven door Studio PutGootink.
Bij de tentoonstelling verscheen het boek Modernism: In Print. Dutch Graphic Design 1917–2017, geschreven door Frederike Huygen. Vormgeving: Lex Reitsma, uitgeverij: Lecturis
16 juni-1 oktober 2017
Modernism: in print
Bijzondere Collecties UvA, Amsterdam
Robert Mapplethorpe
Afgelopen weekend bezocht ik de expositie ‘Robert Mapplethorpe – een perfectionist’ in de Kunsthal Rotterdam. Een groots retrospectief over het leven en werk van de Amerikaanse fotograaf Robert Mapplethorpe (1946-1989). Het toont de persoonlijke band van Mapplethorpe met zijn modellen en zijn ambitie om fotografie te verheffen tot de status van beeldende kunst. De tentoonstelling, met onder andere de befaamde X, Y en Z Portfolio’s, geeft inzicht in zijn manier van werken en toont het traject van de improviserende start van zijn carrière tot de uiterst gecontroleerde studiopraktijk die hij ontwikkelde tijdens zijn zoektocht naar esthetische perfectie.
22 april t/m 27 augustus 2017
Kunsthal Rotterdam
Best Verzorgde Boeken 2016
In Nederland wordt sinds 1926 aandacht gevraagd voor het boek in zijn totale verschijning. Dit gebeurt in de vorm van een jaarlijkse bekroning van 33 Best Verzorgde Boeken, georganiseerd door de Stichting Best Verzorgde Boeken. Vandaag is de selectie van 2016 bekendgemaakt. Deze selectie zal ook ingezonden worden naar de Schönste Bücher aus aller Welt.
De jury bestond dit jaar uit ontwerpers Yolanda Huntelaar en Remco van Bladel, Freek Kuin (creatief directeur drukker robstolk), Eelco van Welie (directeur nai010 uitgevers) en Carolien Glazenburg (conservator grafische vormgeving Stedelijk Museum Amsterdam).
Uitgevers, opdrachtgevers, grafisch ontwerpers, drukkers en binders stuurden in totaal 298 boeken in. Deze zijn beoordeeld op hun onderscheidend vermogen op het terrein van inhoud, ontwerp, beeldbehandeling, typografie, materiaalkeuze, druk en bindwijze.
De selectie van 33 boeken is ingezonden naar de Schönste Bücher aus aller Welt in Leipzig, de internationale boekjurering. Op 9 maart a.s. zullen de winnaars bekendgemaakt worden en weten we of ook Nederlandse boeken in de prijzen vallen.
In september zullen de boeken geëxposeerd worden in het Stedelijk Museum Amsterdam. Bij deze expositie zal een catalogus met de bekroonde boeken verschijnen. De technische gegevens bij ieder boek (denk aan materiaal, bindwijze, druktechnieken, enzovoorts) worden ook dit jaar weer verzorgd door Esther Krop van De Monsterkamer en mij.
Zie voor een lijst met de bekroonde boeken: www.bestverzorgdeboeken.nl
Bezoek aan Arctic Paper, Munkedal (SE)
Gemiddeld één keer per jaar organiseert Arctic Paper Benelux een trip naar hun papierfabriek in Munkedal, Zweden. Dit jaar was ik (Maud van Rossum) een van de gelukkigen die op uitnodiging van Jan van Eerd van Arctic Paper van 16 t/m 18 februari 2017 mee op trip mocht naar Zweden.
De groep bestond uit 10 personen uit diverse hoeken van de grafische wereld: van grafisch ontwerper tot drukker en projectcoördinator. Na verwelkoming door Jan van Eerd op Schiphol vertrok ons vliegtuig op donderdagmiddag richting Göteborg Landvetter Airport waar we door een bus werden opgepikt die ons in anderhalf uur tijd naar ons hotel in Munkedal bracht. Daar stond een heerlijk vegetarisch buffet voor ons klaar.
De volgende ochtend, zijn we naar de papierfabriek gelopen. Deze ligt op korte afstand van het hotel, dat in het verleden als de woning van de directeur diende. De fabriek is in 1871 opgericht en is gelegen aan de westkust van Zweden, aan de Örekil Rivier. De rivier is een van de rijkste zalmrivieren van Zweden en mondt uit in de enige drempelfjord van het land, de Gullmarn. Zowel de rivier als de fjord zijn beschermd gebied.
We werden verwelkomd door Jonas Dahlqvist (CSD Manager/Environment), Eva-Lena Petersson (Product Manager Munken) en Conny Olsson (Manager Technical Customer Service). Jonas Dahlqvist gaf een uitgebreide presentatie over onder andere de geschiedenis van de fabriek, de milieuaspecten die komen kijken bij het produceren van papier. Ook kwamen de grondstoffen die nodig zijn voor het produceren van papier en het productieproces volop aan bod.
In deze papierfabriek wordt enkel hoogwaardig ongestreken papier geproduceerd Denk aan Munken Pure, Munken Polar, Munken Lynx, Munken Kristall en Munken Print. Het papier bestaat gemiddeld voor 80% uit pulp, de rest bestaat uit lijm, vullers en water. De samenstelling ervan verschilt per paiersoort. Het pulp dat gebruikt wordt, komt uitsluitend uit FSC-gecertificeerde bossen. Verder wordt het pulp zoveel mogelijk uit Scandinavië gehaald, om het transport en daarmee de extra milieubelasting zo laag mogelijk te houden.
Conny Olsson ging wat dieper in op Color Management en ICC-profilering voor het Munken papier.
Jonas Dahlqvist legde ons vervolgens uit hoe een papiermachine in elkaar zit. Dat was erg nuttig om dat van tevoren te weten, voordat je door de fabriek loopt, waar het lawaaierig, overweldigend en warm is. Daarna werden we door Jonas rondgeleid door de fabriek.
Aan het einde van de rondleiding werden we door Kerstin Sohlberg (Manager Marketing Event and Manager Dummyshop) opgewacht met koffie en gebak. De Dummyshop is een extra service waar A4- of A3-formaat monsters uit het assortiment, of A4 mapjes per papiersoort besteld kunnen worden. Ook maken ze hier dummies die via de website van Arctic Paper besteld kunnen worden.
Na alle theorie en praktijk over het maken van papier was het tijd voor ontspanning. Na een wandeltocht door de prachtige natuur kwamen we aan bij een blokhut, gelegen aan een bevroren meer middenin het bos. Het zag er zeer mysterieus en spannend uit, aangezien het die dag erg mistig was. Een kampvuur brandde en we werden verwelkomd met een kop soep en een drankje. Aansluitend had de kok voor uitgebreid gekookt en werd de vleeseter onder ons verwend met een heerlijk stuk rendiervlees. Na een wandeling door het pikkedonker en een slaapmutsje in het hotel ging iedereen naar bed.
Op zaterdagochtend, na het ontbijt werden we per bus naar Göteborg gebracht. Iedereen kon naar eigen inzicht de stad gaan verkennen. Wij bezochten met een klein groepje het Röhsska Design Museum. De collectie toont een overzicht van design en mode van 1850 tot nu. Na de lunch hebben we Göteborg nog eventjes verkend.
Daarna was het weer tijd om naar de luchthaven te gaan. Het was een gezellige en leerzame trip in een bijzonder mooie omgeving. Alles was fantastisch georganiseerd en verzorgd. Bedankt Jan van Eerd en Arctic Paper voor deze bijzondere ervaring!
Foto’s © Maud van Rossum
In memoriam: Dick Bruna (1927-2017)
Illustrator en grafisch ontwerper Dick Bruna is op 16 februari 2017 in Utrecht overleden. Hij is 89 jaar geworden. Bruna (23 augustus 1927) startte aanvankelijk als uitgever bij het familiebedrijf Uitgeverij A.W. Bruna & Zoon, maar zijn functie veranderde al snel naar tekenaar. Tussen 1952 en 1972 ontwierp hij er zo’n 1800 boekomslagen, waaronder veel in de Zwarte Beertjes-reeks. Ook ontwierp hij veel affiches voor de uitgeverij, maar ook voor andere instellingen. In 1955 verscheen zijn eerste nijtje-boek, waarna er nog negenentwintig zouden volgen in meer dat vijftig talen. Bruna werd wereldberoemd met zijn nijntje-personage. Wie is er nu niet opgegroeid met een nijntje-boek.
Plain Paper
Op donderdagavond 2 februari 2017 werd de tweede editie het tijdschrift Plain Paper gepresenteerd in Studio/K. Het magazine is een initiatief van Esther Krop (www.demonsterkamer.nl) en grafisch vormgever Philip Stroomberg (www.philipstroomberg.nl).
Het gaat in op het thema oppervlakte (Surface) en het gevoel van papier. Het magazine en de verpakking bestaat uit maar liefst twaalf verschillende papiersoorten* waarop diverse kunstenaars hun bijdrage over het onderwerp ‘Surface’ leverden in verschillende druk- en afwerktechnieken: van braille, embossings en offset tot scratch-off inkt en zeefdruk. De tijdschriften zijn middels een cahiersteek gebonden en hebben ieder een uniek omslag. Hiervoor zijn vijftig verschillende kleuren van het papier Colorplan papier van G.F. Smith, die voorzien zijn van tien verschillende embossings.
Plain Paper is eind november 2016 handmatig gebonden bij FopmaWier boekbinderij in Wier door de belangeloze inzet van een team van vrienden van Plain Paper, waaronder ik. Een intensieve klus, die we met veel plezier totstand hebben gebracht.
Plain Paper is een gezamenlijke inspanning van de volgende bedrijven:
AGA Color Solutions, Antalis, Arctic Paper, Arjo Wiggins, Brink Omega, CBB, CordenonS, De Bink, Drukgoed Amsterdam,FopmaWier boekbinderij, Geese Papier, G.F Smith, Helder Zeefdruk, Igepa, James Cropper, Moorman Karton, Marc Gijzen, Mohawk, Oorbeek Stansmessen, Papyrus, Winter & Company, Wostavin en Zwaan Printmedia.
Plain Paper bestaat uit de volgende twaalf verschillende papiersoorten:
Circle Gloss, Colorplan in 50 kleuren en 10 embossings, Curious Matter, DuO-Oktav, Elation, JAC Script, Microflute e-golf cardboard, Monnalisa, Multidesign Smooth, Munken Kristall Rough, Superfine, Wibalin Lite.
Plain Paper –The Surface Issue is te koop via www.plainpaper.nl of in de boekwinkel.
In memoriam: Ben Bos (1930-2017)
Grafisch ontwerper Ben Bos is op 3 januari 2017 in Amsterdam overleden. Hij is 86 jaar geworden.
Na zijn studie aan de Grafische School en het Amsterdamse Instituut voor Kunstnijverheid – de latere Gerrit Rietveld Academie – werkte Ben Bos (27 augustus 1930) als reclameassistent/copywriter bij meubelfabrikant Ahrend. In 1963 trad hij in dienst bij ontwerpburo Total Design, dat eerder dat jaar door Wim Crouwel (grafisch ontwerp), Friso Kramer (industrieel ontwerp), Benno Wissing (grafisch en ruimtelijk ontwerp) en de broers Paul en Dick Schwarz (organisatie en financiën) werd opgericht. Tot 1991 bleef Bos verbonden aan Total Design, eerst als teamleider, later als directeur. Hij en zijn team ontwikkelden meer dan honderd huisstijlen, waarvan het logo van Uitzendbureau Randstad wellicht wel een van de meest bekende is.
Bos’ werk valt te typeren als tijdloos. Het bevat een heldere en directe beeldtaal. Hij drukte met zijn ontwerpen een onuitwisbare stempel op het bedrijfsleven.
